Best Cornea studie

Het hoornvlies of de cornea speelt een belangrijke rol bij een scherp zicht. Wanneer de binnenste laag, het endotheel, beschadigd raakt, heeft dat verregaande effecten op het gezichtsvermogen. Er bestaan twee behandelingen met hoornvliestransplantatie, maar welke is nu de beste keuze?

*Dit artikel werd opgesteld door het Universitair Ziekenhuis Antwerpen

Sinds 2022 loopt de grootschalige BEST Cornea studie om een antwoord op die vraag te formuleren. De studie – gefinancierd door het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) – is door de dienst oogheelkunde van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen (UZA) opgezet in samenwerking met tien andere Belgische ziekenhuizen: Centre Hospitalier Universitaire Luik (CHU), UZ Brussel, UZ Gent, UZ Leuven,  AZ Imelda,  AZ Maria Middelares, AZ Monica, Ziekenhuis Oost-Limburg,  Hôpital Erasme Brussel, AZ Sint-Jan en met de hoornvliesbanken van het UZA en CHU Luik. 

De Brailleliga is lid van de BEST Cornea stuurgroep. De hoofdonderzoeker van de studie is prof. Dr. Sorcha Ní Dhubhghaill (zie foto boven). Zij is gespecialiseerd in aandoeningen aan het hoornvlies, cataract en innovatieve chirurgische technieken.

Voor we verder uitweiden over de studie, duiken we eerst wat dieper in de aandoening.

Wat is het hoornvlies?

Het hoornvlies is het doorzichtige voorste deel van het oog. Het bestaat uit 5 lagen en zorgt dat het netvlies een helder beeld krijgt. De binnenste laag van het vlies heet het endotheel. Het speelt een belangrijke rol bij een scherp zicht omdat het verantwoordelijk is voor het wegpompen van vloeistof uit het vlies en het doorzichtig houdt. 

Waarom hebben patiënten een hoornvliestransplantatie nodig?

Er bestaan diverse redenen waarom mensen een hoornvliestransplantatie nodig hebben. Daarnaast bestaan er verschillende aandoeningen aan het hoornvlies, zoals hoornvliesdystrofie van Fuchs. Het hoornvlies wordt troebel wanneer het endotheel faalt, het endotheel kan niet opnieuw aangroeien en zorgt zo voor een achteruitgang van jouw gezichtsvermogen. Zonder behandeling wordt het zicht minder scherp. 

Valt het falen van hoornvlies-endotheel te behandelen?

Een hoornvliestransplantatie biedt soelaas. De laatste decennia maakte de oogheelkunde al grote sprongen voorwaarts in het optimaliseren van de behandeling. Vroeger bestond de hoornvliestransplantatie uit een dik hoornvliestransplantaat. Doorheen de jaren werd er gekozen voor microchirurgie. Nu vervangt de chirurg enkel het zieke deel van het hoornvlies door een dunne laag van gezond donorhoornvlies. 

Momenteel zijn er twee verschillende technieken voor een hoornvliestransplantatie. Enerzijds heb je de DSAEK methode ofwel Descemet Stripping Automated Endothelial Keratoplasty: dit is de transplantatie van 3 lagen van gezond donorhoornvlies, namelijk het endotheel, met een ondersteunend laagje Descemet membraan en het stroma. Anderzijds kiezen chirurgen tegenwoordig vaak ook voor de DMEK methode ofwel Descemet Membrane Endothelial Keratoplasty. Dit is een recente ontwikkeling waarbij nog dunner donorhoornvlies gebruikt wordt, namelijk 2 lagen van het hoornvlies, het endotheel met een ondersteunend laagje Descemet membraan – maar zonder stroma – dat wordt overgeplant in het zieke oog.

De chirurg kiest zelf de transplanta-tiemethode (DSAEK of DMEK). Beide behandelingstechnieken (DSAEK en DMEK) zijn effectief bewezen, veilige technieken en behoren tot de standaardbehandeling. Toch kennen beide ingrepen zowel voor- als nadelen. Tot op heden is er weinig bewijs welke de beste hoornvliestransplantatie is vanuit het oogpunt van zicht, complicaties en vooral vanuit het oogpunt van de patiënt. Er is geen wetenschappelijk onderbouwd antwoord op. Het team van de BEST Cornea studie hoopt daar binnenkort verandering in te brengen. 

Wat is het doel van de BEST Cornea studie?

“Het doel van de studie is om aan de hand van een gerandomiseerde klinische studie te bepalen welke operatie de beste resultaten oplevert: de DSAEK of de DMEK-methode”, vertelt prof. Dr. Sorcha Ní Dhubhghaill. In totaal nemen 11 Belgische ziekenhuizen deel aan het onderzoek. Die brede draagwijdte is belangrijk, want hoe meer deelnemers, hoe betrouwbaarder het uiteindelijke onderzoeksresultaat. “Het is de eerste keer dat er in België zo’n grootschalig onderzoeksproject loopt naar de 2 transplantatiemethodes. In totaal mikken we op 220 deelnemers. Dit zijn meestal 60-plussers, want hoornvliesdysfunctie treft vooral mensen op leeftijd. De pompfunctie van het endotheel van het hoornvlies neemt af met een troebel zicht tot gevolg. Van de 220 deelnemers krijg de helft de DSAEK-behandeling, de andere helft de DMEK-behandeling.”

“Eind 2026 verwacht het onderzoeksteam de eerste onderzoeksresultaten” aldus Veerle Van Gerwen van de dienst Oogheelkunde UZA en projectmanager van de studie.  “We volgen patiënten nauw op na hun transplantatie. Dat gebeurt tijdens drie meetmomenten waarbij diverse parameters gecontroleerd worden. Het eerste controlemoment is drie maanden na de ingreep, de volgende na een halfjaar en de laatste controle vindt plaats na een jaar. Pas na die periode kunnen onze onderzoekers beide transplantatiemethoden empirisch vergelijken.” 

De maatschappelijke relevantie van dit onderzoek is groot en het gebruik van donorhoornvlies is essentieel daarin. Mocht één hoornvliestransplantatie een betere uitkomst geven, dan kunnen oogartsen focussen op éénzelfde hoornvliestransplantatie en kunnen we de patiënten de beste zorgen geven. We zijn zowel de deelnemers aan de studie als de donoren en de hoornvliesbanken ontzettend dankbaar, want het gezond donorhoornvlies geeft patiënten letterlijk terug zicht op hun toekomst.