Zona bij het oog

Zona is een opflakkering van de waterpokken die men op jeugdige leeftijd doormaakte. Doorgaans manifesteert zona, wat zeer pijnlijk kan zijn, zich op de romp of de rug, maar hij kan ook de bovenkant van het gezicht treffen. We spreken dan van zona bij het oog of herpes zoster ophtalmicus.

Een op drie volwassenen die als kind waterpokken kregen, zal zona ontwikkelen. Tot vandaag is het niet helemaal duidelijk hoe het waterpokkenvirus wordt gereactiveerd, maar we weten wel dat onder meer 50-plussers meer risico lopen. Het staat ook vast dat het in 10 tot 20% van de gevallen gaat om zona bij het oog en dat in de helft van die gevallen het oog wordt aangetast. Een zeldzame, maar potentieel ernstige complicatie, volgens professor François Willermain, hoofd van de dienst oogheelkunde aan het UMC Sint-Pieter in Brussel en hoogleraar oftalmologie aan de faculteit geneeskunde van de ULB.

Zona bij het oog, wat is dat precies?

Om zona bij het oog uit te leggen, moeten we teruggrijpen naar de betekenis van zona. “Het gaat om een opflakkering van het virus dat waterpokken veroorzaakt, een goedaardige kinderziekte die extreem besmettelijk is en zich uit door huiduitslag over het hele lichaam van het kind. Wanneer de infectie voorbij is, blijft het waterpokkenvirus latent in het lichaam aanwezig in de zenuwknopen (of ganglia) die langs de wervelzuil liggen. En dus ook in het ganglion van Gasser van waaruit de oogzenuw vertrekt. Het virus blijft er inactief, tot het eventueel ontwaakt. Als het virus in dat ganglion wordt gereactiveerd, volgt het de baan van de oogzenuw en lokt het zona bij het oog uit.”

Welke zijn de symptomen?

“Eerst pijn – soms hevige pijn – die een huiduitslag aankondigt ter hoogte van het voorhoofd, de hoofdhuid, het ooglid of zelfs ook het oog. De zona treft slechts één helft van het gezicht. Binnen de getroffen zone ontwikkelen er zich puistjes, of beter gezegd huidblaasjes. Die blaasjes zitten boordevol waterpokkenvirus en gaan vervolgens opdrogen en korstjes vormen die uiteindelijk zullen afvallen. De aanval duurt twee tot drie weken, maar in bepaalde gevallen is de pijn gedurende maanden of zelfs langer voelbaar. We spreken hier over postherpetische neuralgie. Het is een constante of intermitterende pijn die mogelijks invaliderend kan zijn en waarbij een bezoek aan de neuroloog aangewezen is. Om deze complicatie te vermijden, is het raadzaam meteen bij aanvang van de zona een antiviraal geneesmiddel toe te dienen.” Vandaar het belang van een zo vroeg mogelijke diagnose.

Hebben blinde of slechtziende personen meer risico om zona bij het oog te ontwikkelen?

“Neen, ze lopen niet meer risico en de ziekte zal bij hen ook niet erger zijn. Toch kunnen de gevolgen een grotere invloed hebben. Bij een persoon die maar door een oog ziet, bijvoorbeeld, kan een besmetting van het goede oog best wel problematisch zijn. Er zijn, buiten de langdurige pijn, nog andere complicaties. Zonder antivirale medicatie en indien het oog is aangetast, kan zona keratitis (ontsteking van het hoornvlies) of uveïtis (inwendige oogontsteking) uitlokken die soms aanleiding kunnen zijn tot retinitis (aandoening van het netvlies), wat de gezichtsscherpte kan aantasten of tot blindheid kan leiden. Globaal gezien lopen mensen ouder dan 50 jaar met een immuunsysteem dat verzwakt is door onder meer stress of een andere aandoening, zoals diabetes, het grootste risico om zona bij het oog te ontwikkelen.”

Kan zona bij het oog vermeden worden?

Elke mens is anders. ”Zona treft doorgaans oudere mensen. Boven de leeftijd van 65 jaar tellen we 4 tot 12 gevallen per 1.000 personen, versus 1 tot 3 gevallen per 1.000 personen bij jongere mensen. Voor alle duidelijkheid: 10 tot 20% van die gevallen zijn zona bij het oog en de helft daarvan treft het oog zelf. Om zona te vermijden, bestaat er een vaccin dat sinds 2021 in België is goedgekeurd. Het wordt in dit stadium aanbevolen voor mensen ouder dan 60 jaar.” Tot slot enkele voorzorgsmaatregelen voor wie als kind geen waterpokken heeft doorgemaakt of voor wie niet gevaccineerd is. Iemand uit je leefomgeving die zona heeft, kan je besmetten naar aanleiding van een contact met de huidblaasjes. In dat geval kan het zijn dat je geen zona krijgt, maar wel waterpokken. Weet dat waterpokken goedaardig zijn bij kinderen, maar potentieel ernstig bij volwassenen.